اين بنا در 24 کيلومتري اصفهان و شمال بستر زاينده رود واقع شده است و از آثار قرن هشتم هجري محسوب مي گردد. نقشه مسجد عبارت از چهار طاقي گنبدداري است که از جهات شمال، خاور و باختر، به بيرون راه دارد. در ضلع جنوبي اين مسجد، محراب و در ضلع شمالي آن، از بيرون، ايواني به عرض 70/8 و عمق 80/6 متر قرار دارد. مصالح اصلي اين بنا از آجر است و در گذشته داراي مناره و الحاقاتي بوده که از بين رفته‌اند. درگاه‌هاي سه گانه بنا از داخل داراي طاق نوک تيز هستند. ديواره‌هاي اتاق با طرح آجري مفصلي تزيين شده است. در ديوار جنوبي مسجد، محرابي به صورت فرورفتگي مستطيل عميقي با طاق نوک تيز و قاب مستطيلي قرار دارد. سطح محراب به صورت ناهموار ساخته شده است و ظاهراً قرار بوده با نوعي تزيين پوشيده شود. در گوشه‌هاي محراب، نغول‌هاي مستطيلي قرار دارد که در داخل آن ها، طاق نما و بالاي طاق نما، سطح صاف عمودي است که در ميان آن، از آجر و آجر تراش برجسته، اسامي مقدس بر زمينه آجر قرمز ساخته شده است.
شکل مربع اتاق به وسيله هشت طاق نوک تيز به هشت گوش تبديل مي شود. آجرها از اين قسمت به بعد کمرنگ تر و کوچک تر مي شوند و آجرکاري پرکار به آجرکاري معمولي تبديل مي گردد. به نظر مي رسد که در اينجا وقفه‌اي در کار عمليات ساختماني به وجود آمده باشد. سطح داخلي پاطاق‌ها، با مقرنس کاري ساده پرگشته که از نيمه طاق آغاز شده و نماهاي اصلي آن از آجر صاف است که يک در ميان با گچ سفيد و زرد رنگ پوشيده شده است. بالاي قسمت هشت ضلعي، به وسيله شانزده طاق به شانزده ضلعي تبديل شده است که سطح آن ها آجرکاري معمولي و يک در ميان داراي بندهاي عريض عمودي هستند. بر بالاي اين بخش، کتيبه سرتاسري بنا از کاشي معرق به خط ثلث سفيد در زمينه کاشي لاجوردي مشتمل بر آياتي از سوه ياسين قرار دارد. اين کتيبه فاقد تاريخ است و احتمالا در قرن يازدهم هجري يا بعد از آن نصب شده است. در چهار جهت اصلي اين قسمت، چهار روزنه تعبيه شده که بين آن ها چهار طرح مربع به خط بنايي از آجر قرمز اجرا گشته و بر آن ها اسامي مقدس «محمد» و «علي» نوشته شده است. در مرتفع‌ترين نقطه گنبد، ستاره هشت گوشي که چهار شکل لوزي بدان چسبيده، قرار دارد. اين اشکال لوزي حاوي اسامي مقدسي هستند. در مقابل اين مسجد و در آن سوي صحن، آثار خشتي بنايي بررسي شده که به گفته آرتور پوپ، بقاياي مسجدي از قرن اول هجري و داراي مشخصات معماري ساساني است. بناي مسجد جامع کاج در دوره اخير تعمير و به شماره 328 به ثبت تاريخي رسيده است.
منبع: www.irandeserts.com
دیدگاهتان را بنویسید