رسانه ها امروزه به جزئی جدایی ناپذیر از ارکان اجتماعی زندگی بدل شده اند؛ خواه رسانه های جمعی و کلان و خواه رسانه های خرد. تلویزیون، سینما، عکس، اینترنت و… هرکدام می توانند نقش موثری در توسعه روابط انسانی داشته باشند.
بسیاری معتقدند در این عصر ادامه حیات تجارت، صنایع و کسب وکارها بدون بهره گیری از رسانه ها امری تقریبا غیرممکن است؛ چه اینکه بزرگترین برندهای تجاری و اقتصادی تنها با بهره بردن از رسانه های فراگیری همچون رادیو و تلویزیون توانسته اند نام خود را به گوش مردم در
اقصی نقاط کشور خود حتی به گوش دنیا برسانند. از این رو است که کارشناسان گردشگری نیز بر این اعتقادند که برای شناساندن ظرفیت های توریسم در هر کشوری، یکی از بهترین راه ها استفاده از شبکه های تلویزیونی، شبکه های اجتماعی، روزنامه ها و مجلات است.
از میان ارکانی که نام برده شد، شبکه های تلویزیونی از این جهت که مخاطبان عام تر و فراگیرتری دارند، می توانند در راستای تبلیغات و بازاریابی گردشگری بیشتر مورد توجه قرار گیرند. سازمان صداوسیمای ایران نیز، با اذعان به اهمیت توسعه گردشگری، اقدام به تولید و پخش برنامه هایی با مضمون معرفی آثار تاریخی و طبیعی کشور می کند و هرچند سطحی و بعضا غیرکارشناسی، اما توانسته است اماکن و مقاصد جدید را به گردشگران داخلی و خارجی معرفی کند. در این موضوع، اهمیت شبکه های برون مرزی بیش از شبکه های درون مرزی برآورد می شود؛ چراکه مخاطبان آن مخاطبان جهانی هستند و دوبله یا زیرنویس انگلیسی یا عربی، به این مخاطبان کمک می کند تا بتوانند از این برنامه ها بهره ببرد.
بخش خصوصی برنامه بسازد
محمدعلی اینانلو، برنامه ساز پرسابقه در حوزه گردشگری و محیط زیست، معتقد است که در حال حاضر برنامه سازی در این حیطه رو به رکود گذاشته است. اینانلو در گفت وگو با «دنیای اقتصاد»، این رویکرد را که برنامه سازی گردشگری وظیفه صدا و سیما پنداشته شود، غلط می داند و می افزاید: «این وظیفه بر دوش تلویزیون نیست که برنامه بسازد، بلکه سازمان میراث فرهنگی و گردشگری باید به برنامه سازی هایی در این خصوص همت بگمارد.» وی نقش بخش خصوصی را نیز در این زمینه مهم ارزیابی می کند و می گوید: «به جز سازمان گردشگری دیگرانی که از این صنعت منتفع می شوند نیز باید اقدام به برنامه سازی حرفه ای کنند. تورگردانان، آژانس ها و تورهای ورودی باید در این عرصه پیشقدم شوند و این تفکر کلیشه ای را کنار بگذارند.»
تهیه کننده مستند ۱۵ساله «ایران، جهانی در یک مرز» که از شبکه جهانی جام جم پخش می شود، با موثر خواندن برنامه های مستند ایرانگردی بر جذب گردشگر داخلی و خارجی توضیح می دهد: «پیش از آنکه شبکه جام جم برای هموطنان در داخل کشور قابل دریافت باشد، «ایران، جهانی در یک مرز» تنها مخاطبان ایرانی خارج از کشور را به خود جذب می کرد و من در سفرهای مختلف خود با گردشگران ایرانی و خارجی مواجه می شدم که سفر خود را به ایران متاثر این برنامه عنوان می کردند. پس از آنکه این شبکه برای هموطنان در داخل کشور نیز قابل دسترسی شد، این برنامه توانست بر گردشگری داخلی نیز اثر مثبت بگذارد.» وی با بیان اینکه آمار دقیقی از میزان اثرگذاری این برنامه تلویزیونی بر گردشگری وجود ندارد، اضافه می کند: «با این وجود طبق آمارگیری یکی از نشریات گردشگری، این برنامه طی یک سال توانسته بود ۱۵هزار ایرانی را از خارج کشور، به عنوان گردشگر، به ایران بیاورد.»
خروج از کلیشه ها
اینانلو ضمن تصریح اینکه برنامه های مستند گردشگری به امری کلیشه ای تبدیل شده اند، می افزاید: «این نوع برنامه سازی که با حضور در یک مکان تاریخی به معرفی بدیهیات آن بپردازیم و تنها یکسری اطلاعات خام به مخاطب منتقل کنیم، ۱۵ ۱۰سال پیش جوابگوی نیازهای مخاطب بود. شخصا برای برنامه «ایران، جهانی در یک مرز» ابتدای امر این گونه به معرفی اماکن می پرداختم، اما پس از مدت زمانی متوجه شدم که بیننده به اطلاعات بیشتر و پخته تری نیاز دارد، بنابراین این اطلاعات را نیز افزایش دادم. بازهم بعد از گذشت زمانی دریافتم که نیاز به تنوع در برنامه داریم و سعی شد این تنوع ایجاد شود. بنابراین از روشی استفاده کردیم که امروز شما نمونه خارجی آن را می توانید در شبکه Travel ببینید.»
وی در خصوص امکان حضور برنامه های معرفی جاذبه های ایران در شبکه های بین المللی به عملکرد نادرست سازمان میراث فرهنگی و گردشگری طی ۸ سال گذشته اشاره می کند و توضیح می دهد: «هم اکنون در جهان، تبلیغات به عنوان یک علم شناخته می شود و همپای علوم دیگر پیش می رود، اما این رویکرد در میان مدیران سابق سازمان وجود نداشت. کسی که می خواهد مسوولیت تبلیغات را به عهده بگیرد، باید روانشناسی جامعه هدف و ادبیات آنها را بداند و این دست اطلاعات را داشته باشد.» او با تشریح عملکرد اشتباه در سازمان گردشگری، می گوید: «مسوولان آمدند در بدو امر، با بهره گرفتن از تیزرهای تبلیغاتی در شبکه هایی مثل العالم، ایران را به جهان معرفی کنند که این کار اشتباه بود و باعث هدر رفتن بودجه و نرسیدن به هدف می شد.»
شبکه شما؛ فرصتی که محقق نشد
اینانلو با اشاره به دوران ریاست حسین مرعشی در سازمان میراث، رویکرد وی را در این زمینه تحسین می کند و می افزاید: «در زمان آقای مرعشی طرحی که ما ارائه کردیم، مبنی بر تاسیس دو شبکه داخلی و ماهواره ای گردشگری، مورد پذیرش قرار گرفت و رویکرد موجود در آن زمان به بحث تبلیغات گردشگری، علمی بود.»
وی با تصریح این مطلب که «استفاده کردن از شبکه شما به نام شبکه گردشگری طرح بنده بود»، توضیح می دهد: «با برکناری آقای مرعشی بحث شبکه های داخلی و ماهواره ای گردشگری عقیم ماند و متاسفانه طبق معمول با تغییر مدیر، طرح های مصوب نیز به دست فراموشی سپرده شد، البته در زمان موسوی، معاون اسبق گردشگری، نیز جلسه هایی حتی درخصوص محتوا و تولید برنامه شکل گرفت که متاسفانه به دلیل تغییر ایشان، به دست فراموشی سپرده شد.» اینانلو همچنین به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری توصیه می کند که با استفاده از افراد حرفه ای در این زمینه، استراتژی های تبلیغاتی خود را مشخص، ابزار تبلیغات خود را شناسایی و آنها را عملی کند. وی همچنین بر لزوم هماهنگی سازمان های میراث فرهنگی و صدا و سیما تاکید می کند و این کار را لازمه توسعه گردشگری می داند. به نظر می رسد برنامه سازی گردشگری در ایران همچنان راهی طولانی در پیش دارد و هنوز به آن به دید یکی از ارکان مهم بازاریابی نگاه نمی شود. دنیای اقتصاد بر آن است در روزها و هفته های آتی نیز باز به این موضوع بپردازد و مایه خرسندی است که از نظرات مخاطبان و دیگر صاحب نظران نیز بهره ببرد.
پرستو فخاریان
دیدگاهتان را بنویسید