By مرضیه فلاح زاده خولک بافی
دریاچه هامون به عنوان بزرگترین پهنه آبهای شیرین ایران وخاورمیانه،نقش اساسی درزندگی مردمان سیستان داشته که علاوه بر اثرات مثبت طبیعی، اقتصادی واجتماعی آن درآئین زرتشت نیز تقدس خاصی دارد.با همه این اوصاف دریاچه هامون وابسته به رودخانه هیرمند میباشد واین وابستگی باعث گردیده تا هرگونه نوسانات درمیزان آب آن مشکلات رابرای کل سیستم حیات سیستان به وجود آورد.دریاچه هامون علاوه برتامین آب شرب وکشاورزی ساکنین حاشیه،معیشتهای گوناگونی را درپیرامون خود خلق نموده وزمینه اشتغال گروههای مختلف ازجمله:ماهیگیری،شکار،دامداری و حصیربافی رافراهم ساخته است.پوشش گیاهی دریاچه هامون ازگونه های متنوعی تشکیل شده است ازجمله:توت ،نی ،تیغال ،سه وجگ ،تزگ و…که هرکدام ازاین موارد کاربردهای متفاوتی داشته است. نی های موجود در دریاچه هامون ابزار ومواد اولیه لازم برای فعلیت پذیر کردن خلاقیت وهوشمند یهای مردمان حاشیه نشین هامون را فراهم ساخته است.بنابراین ازنوعی نی که به اسم محلی (توت یا توتک)شناخته شده است،ازبرگهای سبز وتازه ی آن برای خوراک گاو سیستانی و از ساقه نازک وبلند آن درصنعت پرده بافی یا خولک بافی استفاده میشد.علاوه براینها ازساقه تازه ومرطوب با برگهای ضخیم آن که حالتی اسفنجی داشته برای ساخت نوعی قایق به نام توتن استفاده میکردند. دستگاه بافت خولک:چوب چهار پر،مقداری سنگ یا گلوله های سنگی تراش خورده به عنوان دوک و مقداری نخ پنبه ای که به دور سنگ پیچیده وشروع به بافت میکنند.حصیر بافی یكی از صنایع دستی اصیل سیستانیان است كه متعلق به حاشیه نشینهایی دریاچه هامون در گذشته بوده است كه علاوه بر كاربردهاس مختلف نقش تعیین كننده ای در معیشت خانواده ها داشته است . حاشیه نشینهای های هامون ابتدا لوخ ( خولك ) را از دریاچه تامین وپس از انجام مراحل مختلف مبادرت به تهیه حصیر می نمودند . از حصیرهای سیستانی یا همان “” پرده خولكی “” جهت تزتین ساختمانها در قسمت بیرونی پنجره ودربهای ورودی كه نقش اساسی در جلوگیری حشرات مانند پشه ،مگس و… نیز داشته است در تهیه منازل حصیری كه كاملا” از موادی چون نی ، توت و… تشكیل شده بود نیز استفاده می شده است .
