لباس محلی آذربایجان شرقی

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی از ثبت «مهارت دوخت پوشاک و لباس‌های محلی و سنتی آذربایجان شرقی» در فهرست میراث ناملموس آثار ملی کشور خبر داد و گفت: پوشاک بارزترین مشخصه فرهنگی یک قوم محسوب می‌شود.

منطقه آذربایجان شرقی  پوشاک سنتی در چند دهه اخیر بیش از هر موضوع فرهنگی دیگری دستخوش تغییرات سریع قرار گرفته به طوری که امروزه تنها در میان روستائیان و عشایر می‌توان پوشش محلی را مشاهده کرد. شرایط جغرافیایی، محیطی و آب و هوا، نحوه زندگی و اسکان و اوضاع اجتماعی، شرایط و اوضاع اقتصادی و پیشرفت‌های تکنولوژی و نیز اعتقادات مذهبی و آداب و رسوم را از جمله عوامل موثر بر فرم لباس‌ها درجوامع مختلف می‌باشد.

لباس‌های محلی ایلات مشهور آذربایجان شرقی همچون شاهسون و ارسباران را یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی این استان است. مردان ایل پوشاک اختصاصی ندارند، کت و شلوار و کلاه آنان معروف به کِپی (کلاه ترک داری که نظیر کلاه مردان گیلان است)، تشکیل دهنده پوشاک مردان شاهسونی است.

فرم و شکل پوشاک زنانه در مناطق عشایری آذربایجان شرقی اکثریت قریب به اتفاق به شیوه قدیم و شامل پیراهن بلند، دامن چین‌دار بلند و چارقد(روسری بزرگ) می‌شود. رنگ‌های به کار رفته در پوشاک زنان اغلب رنگ‌هایی با زمینه روشن و گلدار است و نوع پارچه، دوخت، تزیین و نام انواع پوشاک و زیورهای زنانه در نزد ایلات و عشایر از تنوع چشمگیری برخوردار است.

چادر شبی که در منطقه‌ی سردرود و بناب و شهر‌های دامنه کوهستان سهند بافته می‌شد، لباسی که چوپانان کوهستان سهند بکار می‌بردند و کتی مردانه که تا چند سال پیش استفاده می‌شد، از جمله پوشاک‌های منحصر بفرد و ویژه آذربایجان شرقی به شمار می‌رود و جنس پارچه‌های استفاده شده بسته به توان مالی افراد شامل کودری، ململ، چیت، متقال، فاستونی، دریاکنار، اوتماسینار، آیناگولی(پولکی)، شالموز، تافته، مخمل و به تازگی ابریشم، حریر می‌شود.

ثبت مهارت دوخت پوشاک محلی آذربایجان شرقی به عنوان میراث معنوی در ترویج این میراث ارزنده کمک بسیاری می‌کند، از ارائه راهکارهایی همچون مستند‌سازی، تحقیق، حمایت، ترویج، ارتقاء و احیاء جهت حفاظت از این میراث معنوی در آینده‌ای نزدیک خبر داد.

یادآور می‌شود، لباس زنان و مردان به سه بخش سرپوش، تن پوش و پاپوش تقسیم می‌شود. عرقچین، روسری کلاغه ای، شال و چارقد، چالما – شاماخی(سربند)، چپی(روسری)، آلاچارشاب(چادر رنگی)، اوربند(روبند) و چادرا(چادر) متداول‌ترین سرپوش‌های زنان روستایی و عشایر آذربایجان شرقی را تشکیل می‌داده است. کوینک (پیراهنی بلند با یقه گرد)، دُن (نوعی پیراهن)، تومان (دامن بلند)، شلته یا دیزلیک (دامن کوتاه)، جلیقا(جلیقه)، یل (نوعی کت با پارچه مخمل و ترمه)، خود(کت معمولی)، جان کوینک(شامل تمام البسه کاموایی که روی پیراهن به تن می‌کنند) و ترکوینکی (زیرپوش) نیز از تن پوش‌های زنانه به شمار می‌روند. پاپوش‌های زنانه نیز دارای انواع مختلفی همچون جوراب، گالش(کفش بدون پاشنه)، چاروق، قوندارا(نوعی کفش چرمی)، قیرمیزی باشماق(پاپوشی همچون دمپایی) و تک گون(کفش جشن و عروسی) بوده‌اند.

سرپوش‌های مردان نیز انواع کلاه‌هایی بوده‌اند که در زبان ترکی به آنها بورک یا پاپاخ می‌گویند و شامل دری بورک(کلاه پوستی)، پهلوی،کپی، کامپابورک(کلاه کاموایی)، لبه دار، کئچه بورک(کلاه نمدی)، حصیری، دورگه بورک(نوعی کلاه از پوست بره)، عرقچین، یون بورک(کلاه پشمی) و شپو(شاپو) می‌شده است. تن پوش‌های مردان نیز کوینک، آغ کوینک(پیراهن سفید)، بی‌غب کوینک، روباشاکا، آرخالق – ستیره – پنجه (نوعی لباس همچون کت)، دُن یا اویما دُن، پالتون(پالتو)، گیمه، کورک(پوستین)، اووماشال(نوعی کت شلوار) و شلوار بوده است. لب چین یا دولاما(نوعی چکمه مخصوص چاروادارها)، تک گون، گلاسه باشماخ، چاروق و چوست نیز انواع پاپوش‌های مردان عشایری و روستایی آذربایجان شرقی بودند.