معرفی اختصاصی از سایت گردشگری ایران (www.gardeshgariiran.ir)
نام کتاب: خوشه های گردشگری
نویسندگان: دکتر حمید ضرغام بروجنی، صمد حاجی محمد امینی
ناشر: دفتر پژوهشهای فرهنگی
تعداد صفحه: 131 صفحه
قیمت: 7 هزار و 900 تومان
تاریخ چاپ: 1394
تیراژ: 1000 نسخه
پیش‌گفتار
گردشگری در دوران کنونی با چالشهایی از قبیل تغییر سریع فناوری، جهانی شدن و رقابت بینالمللی درگیر است. این موقعیت، اندیشمندان را ناگزیر از ایجاد تغییرات بنیادی در مدیریت کسبوکارهای مرتبط، نموده است. الگویهای سنتی اداره امور که در قرن بیستم، نظریه غالب محسوب میشد، جای خود را به «مدیریت نوین» داده است. در این رویکرد مسئولیت انسجام مدیریت، ارتقای بهرهوری و نیل به اهداف، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته، انعطافپذیری و نرمش در ساختار و عملکرد مدیریت رو به فزونی نهاده است. اهمیت منابع سنتی گردشگری، همچون مزیت نسبی (آب و هوا، فرهنگ، و غیره) در قیاس با دیگر عوامل رقابت گردشگری کمتر شده است. اطلاعات (مدیریت استراتژیک اطلاعات)، خلاقیت (توانایی گروههای کارآفرین در سرمایهگذاری)، دانایی (دانشِ چگونگی یا فرهنگ) منابع جدید و عوامل کلیدی در رقابت شرکتهای گردشگری به شمار میروند. در چنین شرایطی مدیریت گردشگری بیشتر بر ارائه خطمشی و راهبرد، متمرکز میشود. هدف اصلی راهبردهای گردشگری نیز ارتقای سطح کیفیت و بهرهوری گردشگری کشور در چارچوب سیاستهای کلی نظام و سایر اسناد بالادستی با توجه به موقعیت بازار است. نگاهی کوتاه به این روندها، تحلیل وضعیت گردشگری کشور و طرح راهبردهای مناسب، موضوع این کتاب است.
در سالهای اخیر توان بالقوه خوشههای صنعتی برای ایجاد «مزیت رقابتی» به موضوع بحث محافل تخصصی تبدیل شده است. در نتیجه، بدنه ادبیات پژوهش به حدی توسعه یافته که در آن «تحلیل خوشهای» به عنوان جزئی اساسی از تئوری نوآوری به رسمیت شناخته شده است.
ایده کسب و کار رقبای مستقر در نزدیکی یکدیگر و همکاری در سطوح مختلف به خاطر انتفاع همه طرفها موضوع جدیدی نیست. در واقع گروههای کسب و کار، مدتها پیش از معلم توسعه اقتصادی (مایکل پورتر) تشکیل «خوشه» داده بودند. به هرحال، موفقیت یک خوشه کسب و کار به همکاری دولت، کسب و کار و دانشگاهها برای کمک به رشد صرفهجوییهای منطقهای، بستگی دارد.
سازمان توسعه صنعتی سازمان ملل متحد خوشه را « درهمفشردگی بخشی و جغرافیایی شرکتهایی که تولید و فروش محصولات مرتبط و یا مکمل را برعهده دارند و در نتیجه، با چالشها و فرصتهای مشترک مواجهند» تعریف میکند. این تجمیع میتواند منجر به صرفهجوییهای برونزاد مانند پیدایش تأمینکنندگان تخصصی مواد اولیه و یا رشد آمیختهای از مهارتهای بخشمحور و تشویق توسعه خدمات تخصصی در امور فنی، مدیریتی و مالی شود.
تجمیع جغرافیایی، یک عامل حیاتی برای خوشههای کسب و کار است، زیرا تجمع فیزیکی بنگاهها مزیتهای مهمی هم از لحاظ کارآمدی مالی بنگاهها و هم توسعه همبستگی میان مدیران ارشد شرکتهای مختلف در بر دارد. به طور مشخص، تمرکز جغرافیایی زمینه دستیابی بنگاهها به چارچوب مناسب برای تحصیل صرفه مقیاس داخلی و خارجی را فراهم میکند، از طریق تسهیل دسترسی به دانش نوین اتخاذ روشهای نوآورانه را میسر میسازد، افزایش بهرهوری و تبادل تجربیات را تسهیل میکند و بیش از همه اهمیت بسیار زیادی به نقش «سرمایه اجتماعی» میدهد. در واقع تماس بازیگران با یکدیگر نوعی تبادل غیررسمی دانش و اطلاعات را میسر میسازد.
با وجود این واقعیت که خوشه کسب و کار از قرن 19 وجود داشته و درحال حاضر نیز فعال است و اگر چه اسناد و مدارک قابل اتکایی از روشهای خوشهسازی وجود دارد که نتایج آنها درحال حاضر از لحاظ تجربی، تأیید شده، معالوصف هنوز هم برای شکلگیری خوشهها نوعی عدم تمایل جهانی وجود دارد. صرفنظر از چند نمونه موفق موجود که میتوان از آنها نکاتی آموخت، هیچ روش نظاممند سازمان یافته و سیاستی وجود ندارد که بتواند شکلگیری همکاری خوشهای بنگاهها در صنعت گردشگری را پشتیبانی کند. به خصوص، صنعت گردشگری کشور متشکل از همکاری غیررسمی بسیاری از بنگاههای اقتصادی کوچک و متوسط است که اولین نشانه تشکیل خوشه کسب و کار به شمار میرود.
تکامل خوشه نیازمند اقدامات سازمانیافته برای ترویج شبکههای همکاری خلاق کسب و کارهای گردشگری است و برای رسیدن به این مهم لازم است ارتباط میان شرکت گردشگری، دولت و دانشگاه تسهیل و در نتیجه همکاری توسعه نوآوری و شرکتکنندگان علاقهمند به منافع ارائه شده توسط خوشههای کسب و کار تشویق شود. با این حال، تجربه برخی کشورها نشان داده است که اتصال دانشگاهها، مؤسسات تحقیقات و فناوری با بنگاههای گردشگری یک پیشنیاز برای تشکیل خوشه به منظور تقویت تبادل رموز کار و نوآوری از طریق خوشههای کسب و کار است. بنابراین، هدف راهبردی گردشگری در ایران باید تشکیل شبکههای کسب و کار به عنوان یک پایه و اساس خوشه کسب و کار و نیز ایجاد محیط نهادیای باشد که محصول گردشگری کشور را به محصولی قابل رقابت بدل سازد.
دکتر حمید ضرغام بروجنی
کتاب خوشه های گردشگری از مجموعه “فرهنگ و مدیریت” دفتر پژوهشهای فرهنگی، در چهار فصل به مباحث زیر می پردازد:
فصل 1: ابداع خوشه ای
فصل 2: مبانی و مفاهیم خوشه گردشگری
فصل 3: خوشه در صنعت گردشگری
فصل 4: تحلیل خوشه گردشگری در ایران-بندر انزلی
دیدگاهتان را بنویسید