شهر تودِشک یکی از شهرهای استان اصفهان واقع در مرکز جغرافیایی ایران است. شهر تودشک در شرق بخش کوهپایه شهرستان اصفهان قرار دارد. خانه نهنگی در هسته اولیه محله تودشکچویه شهر تودشک از توابع بخش کوهپایه شهرستان اصفهان، استان اصفهان واقع شده است. محله تودشکچویه در دشتی معتدل و خشک در ۴۵ کیلومتری جنوب غربی شهر تاریخی نائین و در ۹۵ کیلومتری شرق مرکز استان در کنار راه آسفالته اصفهان _ نائین قرار دارد. موقعیت جغرافیایی این محله، ۳۲ درجه و ۴۴ دقیقه عرض جغرافیایی و ۵۲ درجه و ۴۱ دقیقه طول جغرافیایی و در ارتفاع متوسط ۲۰۸۰ متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد. خانه نهنگی با مساحت ۴۲۵۰ متر مربع و به گفته مالکان بنا در حدود ۱۰۱سال قبل یعنی حدود سالهای ۱۲۸۳ ه.ش از خشت و گل و به سبک قاجاریه بنا شده است ولی تاریخ صدور سند آن به مهر ماه ۱۳۱۰ ه.ش بر می گردد. متاسفانه هویت سازنده این بنا نامشخص و از آن اطلاع موثقی در اختیار نمی باشد. این خانه دارای تعداد زیادی اتاق از قبیل (( پنج دری، سه دری، دو دری )) –بهار بند، برج، هشتی، دالان، آب انبار، بادگیر، حیاط، حوض و… می باشد. خانه مذکور مانند اکثر خانه های سنتی ایران درون گرا و دارای حیاط مرکزی بوده که چهار طرف آن را اتاق های ۵ دری ،سه دری و دو دری تو در تو احاطه کرده است. لازم به ذکر است که درب های اتاق های این خانه همه از چوب ساخته شده اند و در زمان ساخت خانه به وسیله چهار پایان اهلی از شهرستان نطنز آورده شده اند. سقف اتاق های این خانه نیز تحت تاثیر شرایط اقلیمی یعنی کویری بودن آن با پوشش کاه گلی و سبک گنبدی ساخته شده است. که این پدیده از تابیدن یکنواخت مستقیم آفتاب جلوگیری کرده وهوا را معتدل می کند. همانگونه که ذکر شد این خانه دارای یک بهار بند می باشد که از آن به عنوان استراحتگاه چهار پایان و کارهای متفرقه استفاده می شده است. در بهار بند غیر از اتاق ها و راهروهایی که از حیاط خانه راه دارند سه اتاق، انباری، کاهدان و محل نگهداری چهار پایان، موجود می باشد. دو برج دیدبانی موجود در دو طرف بهار بند علاوه بر اینکه بیانگر عظمت این خانه می باشد در قدیم الایام نیز برای حفظ و حراست اموال و مقابله باسارقان از آن استفاده می شده است. کل این ساختمان ((با در نظر گرفتن بهار بند)) کشیدگی شمالی، جنوبی دارد و در چهار طرف به گذر های عبوری محصور می شود که در ضلع جنوب و شرق درب های وروری امکان تردد ساکنین را فراهم می آورد. درب جنوبی ،درب اصلی و درب شرقی جهت ورود به بهار بند می باشد. درب های ورودی مذکور دارای دو لنگه از جنس چوب می باشند که کوبه های چکشی و حلقوی برای مراجعین مرد و زن در این لنگه درب ها تعبیه شده اند. بعد از ورودی اصلی خانه فضای هشتی پیش روی شماست ((هشتی محوطه ای هشت ضلعی است که پس از درب اصلی اکثر خانه های قدیمی قرار گرفته که عموما سکوهایی برای نشستن در آن طراحی شده است و در واقع نوعی اتاق انتظار محسوب می شود.)) بعد از فضای هشتی به واسطه یک دالان به حیاط مرکزی خانه هدایت خواهید شد. دالان نیز برای رعایت حریم خصوصی خانه بوده تا عابر نتواند سریعا فعالیت های جاری در حیاط را متوجه شود. دراین دالان راه پله پشت بام نیز قرار دارد. در جبهه غربی حیاط یک ایوان بزرگ که در آن یک پنج دری و دو سه دری مرتبط بایکدیگر وجود دارد قرارگرفته است در این ایوان طاقچه های دوره قاجاریه نیز به طور ساده آراسته شده اند. در جبهه شرقی حیاط نیز یک اتاق دو دری و دو اتاق سه دری به همراه ایوان و راهرو های ارتباطی فضای یکپارچه ای ایجاد کرده اند. دالان باریکی که در این جبهه قرار دارد درانتها به یک سرویس بهداشتی منتهی می شود. در دو گوشه جنوب غربی و شرقی فضاهای بزرگی با عملکرد انبار و در گوشه شمال غربی مطبخ همراه با چند اتاق به عنوان انبارمواد غذایی که با یک درب به بهار بند نیز مرتبط بوده، تمام نیاز فضائی ساکنین رابر آورده می کرده است این خانه دارای یک آب انبار می باشد که راه دسترسی به آن در جبهه شمالی حیاط خانه توسط ۷ پله در نظر گرفته شده است مخزن این آب انبار در زیر اتاق شاه نشین درهمین جبهه می باشد. در اینجا بادگیر، تنها نماد آفرینش مردمان کویر علاوه بر جلوه هنر معماری سنتی، به باد خوش آمد گفته و با هدایت آن به سمت مخزن آب انبار موجب خنک شدن آب آن می گردد. ضمنا آب این آب انبار بوسیله تانکر از چشمه های روستاهای اطراف تامین می شود. نمای کلی حیاط خانه با کاهگل شمشه گیری شده و از اره های آن با آجر تزیین شده اند در وسط حیاط نیز یک باغچه بزرگ با درختان پسته و انگور فضای دلپذیری را ایجاد نموده اند اگر چه حیاط این خانه از نظر هندسی مرکز خانه نمی باشد اما از نظر زندگی و انجام فعالیت ها و ایجاد ارتباط بین قسمتهای مختلف خانه و سایر مسائل مرکز خانه محسوب می شود. این خانه دارای دو حوض آب می باشد که یکی در قسمت شمال غربی حیاط خانه و دیگری در قسمت بهار بند وجود دارد. ذکر این نکته ضرورت دارد که در حیاط سازی های قدیمی حوض و باغچه معتبر ترین عناصر حیاط سازی به شمار می رفته است. این خانه تا اواخر سال ۱۳۴۲ه.ش بصورت کامل مورد استفاده مالکین بوده و پس از آن با مهاجرت ساکنین دوران رکود بنا شروع شده درسال های ۱۳۷۰ و ۱۳۷۳ ه.ش نیز قسمت هایی از این خانه توسط مالکین مرمت و نگهداری شده است. این بنا در تاریخ 1384/05/11 به شماره ۱۲۳۱۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
منبع: www.varzanehsaba.ir و www.isfahan.irib.ir
دیدگاهتان را بنویسید