آب انبار:
یکی از عمده ترین مصالح سنتی ساخت آب انبار در کنار آجر «دیمه»است که از آهک و خاکستر و ماسه بادی و… تشکیل شده است.این ملات ضمن آب بندی بنا از فاسدشدن آب نیز جلوگیری می کند.آب انبارها معمولا از چهار عنصر اصلیخزینه،گنبد،پاشیر و بادگیر تشکیل شده اند.
تعدادبادگیرها با توجه به شرایط محیط اب و هوایی منطقه و نوع عملکرد ،ازیک تاهفت متفاوت است.به عنوان مثال آب انبار مریم آباد (امامزاده شنبه)دارای یک بادگیر آب انبار شش بادگیری یزد دارای شش بادگیر و آب انبار عصر آباد دارای هفت بادگیر است.
بادگیر:
ازشاخص ترین نشانه های خانه ها و مناظر عمومی بافتهای تاریخی شهرهای استان یزد،بادگیرها علاوه بر ابهت و زیبایی بخشیدن به ساختمان،نقش بسیار موثری در تهویه ی فضای درونی بناها و خنک کردن سردابها و آب انبارها دارند.این برج های مناطق کویری دلپذیر و مطبوع را به قسمت زیرین خود هدایت می کنند.بادبه مجرد اینکه به چشمه های بادگیر می وزد به جهت اختلاف سطح و وضعیت ویژه چشمه های بادگیر با سرعت هر چه تمام تر به پایین کشیده می شود و ازچشمه های بادگیر هوای گرم و آلوده را نیز به بیرون می فرستند.
ازبادگیرها برای سرد نگه داشتن مواد غذایی نیز استفاده می شود،بادگیر باغ دولت آباد نیز با مساحت 8/33 متر ارتفاع از سطح زمین شاهکار مهندسی و نشانه نبوغ معماران یزدی است ویکی از عناصر معماری خشتی و آجری ارزشمند و منحصر به فرد در جهان شناخته شده است.بادگیر به صورت یک سو و چهار سویه شناخته شده اند.
کوچه های آشتی کنان:
به کوچه های تنگ و باریک بافت قدیم شهر که معمولا دو نفر به دشواری از آن می گذرند اطلاق می شود.نقل شیرینی است که در روزگاران قدیم،دو نفر که با هم قهر بودند.بر حسب اتفاق در یک زمان و از دو جهت مخالف گذرشان به یکی از همین کوچه ها افتاد .آن دو وقتی به یکدیگر رسیدند یک وری شدند تا از کنار هم بگذرند .اما سینه به سینه هم،میان کوچه گیر کردند.این وضعیت مضحک کم کم خنده بر لبان دو طرف آورد و منجر به این شد که کینه ها را از دل بشویند و با هم آشتی کنند.
ساباط:
درلغت به معنای راهرو،دالان و سقفی است که بر روی کوچه ها و معابر ساخته میشود.معماران یزدی نه تنها تمام جوانب را در ساخت داخل خانه مد نظر داشته اند.بلکه در ساخت کوچه هم با توجه با نیازها و شرایط اقلیمی – فرهنگی مردم منطقه ،ویژگی های ارزنده و جالب توجهی را در نظر داشته اند.یکی از خصوصیا ت بارز محله های قدیمی در استان یزد،کوچه ها و گذرگاههای سرپوشیده آن به نام «ساباط» است هدف از ساخت ساباط ضمن اتصال سازه ای میان واحد ها و استحکام با ساخت پشت بند ،این بوده که انسان گرما زده ی کویر در زیر سایه ی آن لحظاتی خود را از تابش شدید خورشید در امان دارد.
باغها:
دراستان یزد علیرغم کویری بودن و مشکل کم آبی ،باغهایی پدید آمده که نشانه ی ذوق و خلاقیت کشاورزان و معماران یزدی است.در معماری منظر این باغ ها نبوغ خاصی نهفته است.در اهمیت باغ های تاریخی یزد همین بس که در استان کویری یزد دو باغ تاریخی دولت آباد و پهلوان پور مهریز در فهرست جهانی – یونسکو به ثبت رسیده است.
کوبه یا حلقه:
وسیله ای است فلزی که با میخ حلقه ی دوپایی،ساکنان خانه را از حضور فرد پشت در مطلع می کند.
این وسیله ابتدا از جنس آهن بود و بعدها از برنج ساخته شد.جالب اینجاست که صدایی که از کوبه و حلقه بلند می شود باهم تفاوت داشت.در مواردی که مراجعه کننده زن بود از حلقه به دلیل صدای زیر استفاده می کرد.به این تفاوت ساکنان خانه از جنسیت مراجعه کننده نیز مطلع می شدند و خود را برای استقبال آماده می کردند.
کوبه و حلقه هایی که در یزد اهمیت و شهرت بیشتری دارند عبارتند از:
1)کوبه و حلقه منزل اقای محمود مشروطه ،واقع در کوی پیربرج(کوچه اتفاق)که در ذی القعده سال 1268 هجری ساخته شده و اشعاری هم بر آن نفر گردیده است.
2)کوبه و حلقه منزل دکتر مهدی دشتی ،واقع در کوچه ی جنب حمام کل مشکی (خیابان سلمان فارسی)که در سال 1294 هجری ساخته شده است.
3)کوبه و حلقه در منزل آقای شفیع پور،نزدیک مسجد تبریزیان واقع در خیابان قیام
4)کوبه و حلقه در منزل آقای ضیاء تقوی در کوچه ای نزدیک دربند کاشی ها(منشب از میدان امیر چقماق)
دیدگاهتان را بنویسید